Şişli

Mapa polskiej emigracji w Şişli w XIX-ym i wczesnym XX-ym wieku
(Tytuł oryginalnej mapy: Plan cadastral d'assurances -
planche d'index du quartier de Şişli par J.Pervititch de 1924-25, skala 1:5000,
źródło: kolekcja IBB/IFEA)

Cmentarz angielski w Feriköy, początek XX-ego wieku
(źródło: Atatürk Kitaplığı)

Şişli, obok sąsiadujących Pery i Galaty, było jednym z najważniejszych miejsc pobytu Polonii stambulskiej w drugiej połowie XIX-ego wieku. Po zakończeniu wojny krymskiej (1853-1856) niektórzy z polskich ochotników, którzy wzięli udział w konflikcie u boku armii osmańskiej, pozostali w granicach Porty. To właśnie w tej lewantyńskiej dzielnicy zbudowali oni drewniane domki za wynagrodzenie, które dostali od rządu brytyjskiego. Europejski charakter Şişli zapewnił  emigrantom łatwiejszą aklimatyzację w nowych warunkach.

Polska społeczność miała zauważalny wpływ na rozwój tej części miasta. Przyczyniła się ona, między innymi, do założenia gruzińskiego kościoła katolickiego pw. Matki Boskiej z Lourdes. Polonia stambulska ufundowała i wykonała w tej świątyni drewniany ołtarz z wizerunkiem MB Częstochowskiej. Ponadto skupiły się tutaj organizacje mające na celu zapewnić wzajemną pomoc, np. dom dla chorych i ubogich czy schronisko dla starców (Pangaltı i Feriköy).    

Niektóre z rodzin, które osiedliły się w Şişli, przez pokolenia miały znaczące zasługi dla państwa osmańskiego. Wśród nich na uwagę zasługuje rodzina Bonkovskich, której przedstawiciele przez lata pracowali jako nadworni chemicy i farmaceuci, lekarze, reformatorzy armii oraz dyplomaci.

Pomnik w domu Adama Mickiewicza
w Tarlabaşı
(fot. M.Połczyński)

Na styku dzisiejszych Şişli i Beyoğlu, w zubożałej Tarlabaşı, znajduje się dom Adama Mickiewicza,  jedno z najbardziej symbolicznych miejsc dla Polonii stambulskiej. Mickiewicz przybył nad Bosfor w 1855 roku. Celem jego podróży było utworzenie Legionu Polskiego i zawarcie porozumienia między Władysławem Zamoyskim, najbliższym współpracownikiem księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, a Michałem Czaykowskim/Sadykiem Paszą, byłym reprezentantem Hotelu Lambert w Stambule. Poeta zmarł na cholerę w nieoczekiwanych okolicznościach. Dom, w którym Mickiewicz spędził ostatnie dni swojego życia, spłonął w wielkim pożarze Pery w 1870 roku. Obecny budynek, który przez dziesięciolecia był miejscem pielgrzymek miejscowej Polonii i odwiedzających Stambuł polskich podróżników, został odbudowany przez mieszkającego w Perze stolarza Józefa Ratyńskiego krótko po pożarze. Od 1955 roku w domu mieści się muzeum wieszcza.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Şişli, dzięki swemu centralnemu położeniu, nadal odgrywało ważną rolę w życiu lokalnej Polonii. To w należących do Şişli Teşvikiye i sąsiednim Nişantaşı mieściły się pierwsze siedziby przedstawicielstw RP przy Wysokiej Porcie.

Na uwagę zasługuje również cmentarz Feriköy, miejsce pochówku polskich emigrantów. Polskie nazwiska na około 700 nagrobkach przypominają, że dla wielu Polaków Imperium Osmańskie było ostatnim przystankiem na ich tułaczym szlaku.  

Budynek zbudowany na zgliszczach domu, w którym mieszkał i zmarł Adam Mickiewicz. Dziś muzeum poety. 1880-83
(źródło: Muzeum Literatury im. Adam Mickiewicza w Warszawie) 

Gruziński kościół katolicki pw. Matki Boskiej z Lourdes
(źródło: zbiory Atatürk Kitaplığı)